1930
30 Ocak 1930
: Milli İktisat ve
Tasarruf Cemiyeti kuruldu.
3 Nisan 1930
: Belediyeler
Kanunu (1580 sy.) kabul edildi. Bu kanunla kadınlara
seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
10 Haziran 1930
:
Türkiye-Yunanistan arasında 'Ahali Mübadelesi Antlaşması'
imzalandı.
11 Haziran 1930
: Türkiye
Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu kabul edildi.
14 Haziran 1930
: Askeri Yargıtay
kuruldu.
22 Haziran 1930
: Jandarma Genel
Komutanlığı Kuruluş Kanunu kabul edildi.
12 Ağustos 1930
: Fethi (Okyar) Bey tarafından 'Serbest Cumhuriyet Fırkası'
kuruldu.
30 Ağustos 1930
: Ankara-Kayseri
demiryolu Sivas'a ulaştı.
25 Eylül 1930
: İsmet Paşa
Başbakanlıktan istifa etti.
26 Eylül 1930
: Adana'da Abdülkadir Kameli (Öğütçü)
tarafından 'Ahali Cumhuriyet Fırkası' kuruldu.
27 Eylül 1930
: İsmet Paşa
Kabineyi yeniden kurdu.
29 Eylül 1930
: Edirne'de 'Türk
Cumhuriyet Amele ve Ticaret Fırkası' kurulması teşebbüsüne izin
verilmedi.
17 Kasım 1930
: Serbest
Cumhuriyet Fırkası kendi kendisini feshetti.
21 Aralık 1930
: Ahali Cumhuriyet
Fırkası feshedildi.
23 Aralık 1930
: Menemen olayı.
Nakşibendi tarikatına bağlı Derviş Mehmet ve kendisine katılan yandaşlarıyla,
Menemen'de gösteri yapmak istediler. Menemen'de Yedek Subaylık yapan İlkokul
öğretmeni Mustafa Fehmi Kubilay (doğumu:1906) bir
manga askerle gericilerin üzerine yürümek ve onları durdurmak istedi. Derviş
Mehmet, Kubilay'ı şehit ettikten sonra, başını kesip
bir mızrağa takarak kentin sokaklarında dolaştırdı. Bu olayda, Hasan ve Şevki
isimli bekçilerimizde şehit olmuşlardır. Orgeneral Mustafa (Muğlalı)
başkanlığında kurulan özel bir mahkemede yargılanan suçlular, ölüme mahkum
edilmişlerdir.
30 Ocak 1931
: Gümrük ve Tekel
Bakanlığı kuruldu.
26 Mart 1931
: Ölçüler Kanunu
kabul edildi.
15 Nisan 1931
: Türk Tarihi
Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) kuruldu.
23 Nisan 1931
: Fevzi
Paşa-Malatya demiryolu işletmeye açıldı.
5 Mayıs 1931
: Gazi M. Kemal
Paşa yeniden Cumhurbaşkanı seçildi.
- İsmet
(İnönü) Paşa, yeniden kabineyi kurmakla görevlendirildi.
10 Mayıs 1931
: Gazi M. Kemal
Paşa, CHP'nin 3.Büyük Kongresinin açılışında yaptığı konuşmada; "Efendiler!
...Birinci umumi kongremiz bundan on iki sene evvel Sivas'ta, bir mektep
dershanesinde yapılmıştı. Gelen murahhaslar (üyeler) türlü takipler altında, bir
çok müşküllerle karşılaşmışlardı. Müzakerelerimizi dahili ve harici düşmanların
süngü ve idam tehditleri altında yapmıştık..."
27 Temmuz 1931
: Gümrük Muhafaza
Genel Komutanlığı kuruldu.
5 Ağustos 1931
: İstanbul
Teşvikiye'de büyük yangın. 74 ev ve 7 dükkan yandı.
30 Aralık 1931
: Tarım Bakanlığı
kuruldu.
15 Ocak 1932
: Samsun'da
heykeltıraş Krieppel tarafından yapılan Gazi Heykeli
açıldı.
17 Ocak 1932
: Kurtuluş Savaşı
Komutanlarından Korgeneral Ahmet Derviş (Doğumu:1884) Paşa
öldü.
22 Ocak 1932
: İstanbul Yerebatan Camii'nde ilk defa Hafız Yaşar (Okur) tarafından
Türkçe Kur'an okundu.
18 Şubat 1932
: Kurtuluş Savaşı
Komutanlarından Korgeneral Nurettin (dog:1873) Paşa
öldü.
19 Şubat 1932
: Halkevleri
kuruldu. (8 Ağustos 1951'de kapatıldı.)
23 Nisan 1932
: Kütahya-Balıkesir
demiryolu hizmete açıldı.
28 Haziran 1932
: Solhan (Hakkari)
ilçesi kuruldu.
9 Temmuz 1932
: Türkiye,
Milletler Cemiyeti'ne katıldı.
11 Temmuz 1932
: Gazi M. Kemal
Paşa, Türk Tarih Kurumu Kurultayı'nın sonunda yaptığı konuşmada; "Dil işlerini
de düşünmek zamanı gelmiştir. Türk dilinin, kendi benliğine, aslındaki güzellik
ve zenginliğe kavuşması için bütün devlet teşkilatımızın, dikkatli, alakalı
olmasını isteriz!..."
12 Temmuz 1932
: Türk Dil Kurumu
kuruldu.
18 Temmuz 1932
: Ezanın Türkçe
okunması Diyanet İşleri Başkanlığınca ilgililere duyuruldu ve Ezan Türkçe
olarak okunmaya başlandı.
Türkçe Ezan; Tanrı uludur
Şüphesiz bilirim, bildiririm
Tanrı'dan başka yoktur tapacak
Şüphesiz bilirim, bildiririm
Tanrı'nın elçisidir Muhammed
Haydin namaza
Haydin felaha
(Namaz uykudan hayırlıdır)
Tanrı uludur
Tanrı'dan başka yoktur tapacak
Türkçe Ezan; Tanrı uludur
Şüphesiz bilirim, bildiririm
Tanrı'dan başka yoktur tapacak
Şüphesiz bilirim, bildiririm
Tanrı'nın elçisidir Muhammed
Haydin namaza
Haydin felaha
(Namaz uykudan hayırlıdır)
Tanrı uludur
Tanrı'dan başka yoktur tapacak
27 Temmuz 1932
: İzmir'de Atatürk
Anıtı, İsmet Paşa tarafından açıldı.
1 Ağustos 1932
: Türkiye Güzeli
Keriman Halis, Dünya Güzeli
seçildi.
26 Eylül 1932
: 1.Türk Dil
Kurultayı Dolmabahçe Sarayı'nda
toplandı.
27 Eylül 1932
: Gazi M. Kemal
Paşa, ABD'nin ünlü komutanı, 2.Dünya Savaşı'nda Uzak Şark'ta Japonları dize
getiren beş yıldızlı General Mc. Arthur'u kabul etti. (Konuşma 1951'de açıklandı. Gazi bu
konuşmada; yeni bir dünya savaşının yakın olduğuna, bu savaşta Amerika'nın
tarafsız kalamayacağına, İtalya Başbakanı Mussolini'nin durumunu koruyamayacağına ve izlediği
politikanın sonunda, bütün memleketlerinin elinden gideceğine, savaş sonrası
Bolşevik tehlikesinin artacağına işaret etmiştir.)
1 Kasım 1932
: Gazi M. Kemal
Paşa, TBMM'nin 4.dönem, 2.toplanma yılında yaptığı konuşmada; "Aziz
arkadaşlarım! Beynelmilel siyasi ve iktisadi buhranlardan, beşeriyetin duymakta
olduğu sıkıntı ve acı devam etmektedir. Siyasi buhranın maliyeti, Silahları
Bırakma Konferansının müşküllerinde hulasa olarak müşahede edilebilir. İktisadi
buhran ise, milletler arasında mübadelenin azalması ve daralması şeklinde
sahasını genişletmiş ve tesirini artırmıştır. Bizim kanaatimizce beynelmilel
siyasi emniyetin inkişafı için, ilk ve en mühim şart, milletlerin hiç olmazsa
sulhu muhafaza fikrinde, samimi olarak birleşmesidir."
1 Aralık 1932
: Demiryolu
Malatya'ya ulaştı.
15 Aralık 1932
: Samsun-Sivas
demiryolu hizmete açıldı.
1 Şubat 1933
: Bursa'da Türkçe
ezanı protesto gösterileri.
6 Şubat 1933
: Gazi M. Kemal
Paşa Bursa'da, Bursalılara seslendi: "...Konunun kesin nedeni din değildir.
Kesin olarak bilinmelidir ki, Türk Milletinin milli dili ve milli benliği bütün
hayatında hakim ve esas olacaktır.
22 Nisan 1933
: Osmanlı
borçlarının tasfiyesi amacıyla, Türkiye ile Osmanlı Düyunu Umumiye Hamilleri
arasında antlaşma sağlandı.
27 Nisan 1933
: Adana-Fevzipaşa demiryolu hizmete açıldı.
31 Mayıs 1933
: İstanbul
Darülfünun'un ilgasına ve Maarif Vekaletince yeni bir üniversite kurulmasına
dair kanun kabul edildi.
3 Haziran 1933
: Sümerbank'ın
kurulmasına dair kanun kabul edildi.
8 Haziran 1933
: Halk Bankası ve
Halk Sandıkları kurulmasına dair kanun kabul edildi.
29 Haziran 1933
: Sivas-Erzurum
demiryolu hizmete açıldı.
2 Eylül 1933
: Ulukışla-Kayseri
demiryolu hizmete açıldı.
9 Eylül 1933
: İleride İzmir
Fuarı adını alacak olan, 9 Eylül Panayırı, Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi
(Çakmak) Paşa tarafından açıldı.
26 Ekim 1933
: 'Genel Af' kabul
edildi.
29 Ekim 1933
: Cumhuriyetin
kuruluşunun 10.yılı kutlamaları. Gazi M. Kemal Paşa, daha sonra 10. yıl Nutku
olarak adlandırılacak konuşmasında; "... Yurttaşlarım! Az zamanda çok büyük
işler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk
kültürü olan Türkiye Cumhuriyetidir.... Fakat yaptıklarımızı asla kafi
göremeyiz. Çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetindeyiz.
Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medeni memleketleri seviyesine çıkaracağız.
Milletimizi en geniş refah, vasıta ve kaynaklarına sahip kılacağız. Milli
kültürümüzü, muasır medeniyet seviyesinin üstüne
çıkaracağız...."
5 Kasım 1933
: Eskişehir şeker
fabrikası hizmete açıldı.
3 Aralık 1933
: Maarif (Milli
Eğitim) Bakanlığı, 'İnkılap Tarihi' dersinin liselerin her sınıfında
okutulmasına karar verdi.
3 Şubat 1934
: Atina'da, Balkan
Paktı Türkiye, Romanya, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalandı.
12 Şubat 1934
: Ünlü Türk Şair ve
edibi Cenap Şahabettin (Doğumu:1870)
öldü.
4 Mart 1934
: Üniversite ve
yüksekokullara 'Devrim' dersi kondu.
- Ankara
Radyosu yayına başladı.
20 Mart 1934
: Ankara'da
'İnkılap Tarihi' Kürsüsü kuruldu.
31 Mart 1934
: İstanbul
Üniversitesi'nin yeniden yapılandırılması için getirilen Prof. Malş, görevini tamamlayarak Türkiye'den
ayrıldı.
15 Nisan 1934
: Kurtuluş Savaşı
Komutanlarından Korgeneral Kemalettin Sami
(Doğumu:1884) Paşa öldü.
14 Mayıs 1934
: İzmir Şehir
Meclisi, bugünkü Enternasyonal Fuar'ın yerinde 460.000 metrekarelik bir Kültür
park kurulmasına karar verdi.
21 Haziran 1934
: Soyadı Kanunu
kabul edildi.
18 Ağustos 1934
: 5 gün sürecek
olan 2. Dil Kurultayı başladı.
2 Eylül 1934
: İstanbul'da
Kadıköy-Üsküdar arasında Tramvay işletmeye açıldı.
19 Ekim 1934
: Turhal Şeker
Fabrikası hizmete açıldı.
12 Kasım 1934
: Muş'ta deprem.
Büyük hasar var.
24 Kasım 1934
: Gazi Mustafa
Kemal Paşa'ya 'Atatürk' soyadı verildi.
26 Kasım 1934
: Atatürk, İsmet
Paşa'ya 'İnönü' soyadını verdi.
- Efendi,
Bey, Paşa vb. Lakap ve Unvanların kaldırılmasına dair kanun kabul
edildi.
3 Aralık 1934
:
Bazı kisvelerin
giyilmeyeceğine dair kanun kabul edildi. Bu kanunla; ibadet dışında bazı
elbiselerin dışarıda giyilmesi yasaklandı.
5 Aralık 1934
: İsmet İnönü ve
191 Milletvekilinin önergesiyle; Türk kadınına Milletvekili seçme ve seçilme
hakkı verildi.
17 Aralık 1934
: 'Atatürk'
soyadının başkası tarafından kullanılamayacağına dair kanun kabul
edildi.
26 Aralık 1934
: Menemen'de Devrim
Şehitleri için dikilen 'Kubilay Anıtı' büyük törenle
açıldı.
1 Şubat 1935
: Ayasofya, Müze olarak hizmete açıldı. Bizans'lılar döneminde yapılmış olan bu ünlü Kilise 1453'de
Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethinden sonra Cami haline getirilmişti.
8 Şubat 1935
: Milletvekili
seçimleri yapıldı. (383 Erkek, 17 Kadın Milletvekili.)
1 Mart 1935
: Atatürk, 4. Defa
Cumhurbaşkanı seçildi.
18 Nisan 1935
: İstanbul'da
Uluslararası Kadınlar Kongresi toplandı.
9 Mayıs 1935
: Atatürk, CHP 4.
Büyük Kurultayı'nın açılışında yaptığı konuşmada; "Kurultayın sayın üyeleri! ...
Uçurum kenarında yıkık bir ülke. Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar... Yıllar
süren savaş... Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan,
yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız, devrimler... İşte
Türk genel devrimi..."
27 Mayıs 1935
: Ulusal Bayramlar
ve Genel Tatiller hakkında kanun kabul edildi. Bu kanunla hafta tatili 'cuma'
gününden 'pazar' gününe alındı.
10 Haziran 1935
: Mülkiye
Mektebi'nin adı Siyasal Bilgiler Fakültesi olarak değiştirildi.
10 Temmuz 1935
: Ekonomi Bakanı
Celal Bayar, Sovyet Sanayini incelemek üzere SSCB'ye
gitti.
19 Ekim 1935
: Atatürk'e suikast
amacıyla, Suriye'den Türkiye'ye sızan kişiler yakalandı.
20 Ekim 1935
: Genel nüfus
sayımı yapıldı. Nüfusumuz; 16.158.018 kişi.
23 Ekim 1935
:
Ergani-Mardin-Diyarbakır demiryolu hizmete girdi.
- Etibank, kuruldu.
9 Kasım 1935
: Türk Mason
Derneği, yayınladığı bir bildiriyle, çalışmasına son verdiğini açıkladı.
Mallarını halkevlerine bağışladı.
13 Kasım 1935
: İtalya'nın
Habeşistan'a saldırması üzerine, Türkiye'de tedbirler alındı. Batı Anadolu'nun
stratejik bölgelerine yığınaklar yapıldı.
26 Kasım 1935
: Demiryolu
Isparta'ya ulaştı.
29 Kasım 1935
: Paşabahçe cam
fabrikası hizmete girdi.
9 Ocak 1936
: Ankara'da Dil,
Tarih ve Coğrafya Fakültesi öğretime başladı.
25 Mart 1936
: Afyon-Karakuyu demiryolu hizmete açıldı.
26 Mart 1936
: Bozanözü-Isparta demiryolu hizmete
açıldı.
24 Nisan 1936
: Yazar Sami
Paşazade Sezai (Doğumu:1859) öldü.
6 Mayıs 1936
: Ankara'da Devlet
Konservatuarı kuruldu.
18 Mayıs 1936
: Erzurum-Sivas
demiryolu yapımına başlandı.
1 Haziran 1936
: Maliye Bakanlığı
ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü kanunları yürürlüğe
girdi.
20 Temmuz 1936
: Montreux Antlaşması imzalandı. Lausanne Barış Antlaşması'nda Türkiye'nin Boğazlar
üzerindeki haklarını kısıtlayıcı maddeler bulunmaktaydı. Montreux Antlaşması ile Türkiye, Boğazlar üzerindeki bütün
haklarına kavuştu. Bu Antlaşma ile ticaret gemilerinin geçmesi serbest bırakıldı, savaş gemilerinin geçişinde ise, şartlar ayrıntılı olarak
belirtilmiştir.
29 Ağustos 1936
: İstanbul'da,
Haliç üzerinde Azapkapı ve Unkapanı'nı birbirine
bağlıyacak olan Atatürk Köprüsü'nün temeli atıldı. (Eski köprünün adı Unkapanı
köprüsü idi, bu sebeple halen Atatürk Köprüsü'ne Unkapanı Köprüsü de
denmektedir.)
25 Eylül 1936
: Harp Okulu,
İstanbul'da Harbiye'deki binasından Ankara'da yeni yapılan binasına
taşındı.
26 Ekim 1936
: Kurtuluş Savaşı
Komutanlarından ve savaş sonrasında İstanbul'a giren Türk Silahlı Kuvvetleri'nin
Komutanı Korgeneral Şükrü Naili Gökberk (Doğumu:1876)
öldü.
27 Aralık 1936
: İstiklal
Marşımızın yazarı, büyük şair, mütefekkir ve din adamı Mehmet Akif Ersoy
(doğ:1873) öldü. O tarihlerde Meclis'te Burdur Milletvekili olan M. Akif
Ersoy'un Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ithaf ettiği bu muhteşem şiir, 12 Mart
1921'de Meclis'te okunduğunda bütün Milletvekilleri tarafından büyük
tezahüratlarla dakikalarca ayakta alkışlanmış ve kabul
edilmiştir.
İSTİKLAL
MARŞI :
(Beste:Zeki Üngör)
Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak!
Çatma kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!
Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet bu celal?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal.
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal.
Ben, ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış, şaşarım?
Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner, aşarım;
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.
Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.
Ulusun, korkma, nasıl böyle bir imanı boğar,
Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar?
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın!
Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın,
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın!
Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı.
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı;
Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda,
Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,
Etmesin, tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ruhumu, senden, ilahi, şudur ancak emeli;
Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli,
Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli,
Ebedi yurdumun üstünde benim, inlemeli!
O zaman vecd ile bin secde eder, varsa taşım;
Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım,
Fışkırır, ruh-i mücerret gibi yerden naşım;
O zaman yükselerek arşa değer, benim başım.
Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!
Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.
Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal!
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet;
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal!
(Beste:Zeki Üngör)
Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak!
Çatma kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!
Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet bu celal?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal.
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal.
Ben, ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış, şaşarım?
Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner, aşarım;
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.
Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.
Ulusun, korkma, nasıl böyle bir imanı boğar,
Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar?
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın!
Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın,
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın!
Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı.
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı;
Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda,
Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,
Etmesin, tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ruhumu, senden, ilahi, şudur ancak emeli;
Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli,
Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli,
Ebedi yurdumun üstünde benim, inlemeli!
O zaman vecd ile bin secde eder, varsa taşım;
Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım,
Fışkırır, ruh-i mücerret gibi yerden naşım;
O zaman yükselerek arşa değer, benim başım.
Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!
Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.
Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal!
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet;
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal!
5 Ocak 1937
:
Malatya Milletvekili ve
Başbakan İsmet İnönü ve 153 Milletvekilinin vermiş olduğu önerge ile Anayasa’nın
2.maddesi “Türkiye Devleti; Cumhuriyetçi, Halkçı, Devletçi, Laik ve
İnkılapçıdır” şeklinde değiştirildi. Bu suretle ‘Altı Ok’ Anayasa’ya girmiş
oldu.
3 Nisan 1937
: Karabük Demir
Çelik Fabrikalarının temeli atıldı.
13 Nisan 1937
: Büyük Şair Abdülhak Hamit Tarhan (Doğumu:1851) öldü.
29 Mayıs 1937
: Türkiye ile
Fransa arasında Hatay’ın mülki bütünlüğünü garanti eden antlaşma Cenevre’de
imzalandı. Bu suretle Hatay, bağımsız oluyordu.
4 Haziran 1937
: Ziraat Bankası
kanunu kabul edildi.
12 Haziran 1937
: Atatürk,
çiftliklerini hazineye bağışladı.
8 Temmuz 1937
: Tahran’da
Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında ‘Sadabat Paktı’
imzalandı.
20 Eylül 1937
: Türk Tarih
Kurultayı, Atatürk’ünde katılımı ile başladı.
- İzinli
bulunan Başbakan İnönü’nün yerine Vekaleten Celal Bayar
atandı.
27 Eylül 1937
: Büyük Dil
Kurultayı, Dolmabahçe Sarayı’nda
toplandı.
25 Ekim 1937
: İsmet İnönü
Başbakanlıktan çekildi. Kabineyi kurmakla Celal Bayar
görevlendirildi.
- Celal
Bayar, Kabinesini açıkladı.
Başbakan : Celal Bayar
Adliye Bakanı : Hilmi Uran
Savunma Bakanı : General Kazım Özalp
İçişleri Bakanı : Dr. Refik Saydam
Dışişleri Bakanı : Şükrü Saraçoğlu
Maliye Bakanı : Fuat Agrali
Milli Eğitim Bk. : Saffet Arıkan
Bayındırlık Bakanı : Ali Çetinkaya
Ekonomi Bakanı : Şakir Kesebir
Sağlık Bakanı : Dr. Hulusi Alataş
Gümrük İnşaat Bk : Rana Tarhan
Tarım Bakanı : Faik Kurdoğlu
Başbakan : Celal Bayar
Adliye Bakanı : Hilmi Uran
Savunma Bakanı : General Kazım Özalp
İçişleri Bakanı : Dr. Refik Saydam
Dışişleri Bakanı : Şükrü Saraçoğlu
Maliye Bakanı : Fuat Agrali
Milli Eğitim Bk. : Saffet Arıkan
Bayındırlık Bakanı : Ali Çetinkaya
Ekonomi Bakanı : Şakir Kesebir
Sağlık Bakanı : Dr. Hulusi Alataş
Gümrük İnşaat Bk : Rana Tarhan
Tarım Bakanı : Faik Kurdoğlu
1 Kasım 1937
: Atatürk, TBMM’nin
5.Dönem, 3.Toplantı yılında yaptığı konuşmada; “Sayın Milletvekilleri!
Memnuniyetle görmekteyiz ki Cumhuriyet Rejimi, yurdumuzda huzur ve sükunun
yerleşmesini temin etmiş bulunuyor... Milletimizin layık olduğu yüksek medeniyet
ve refah seviyesine varmasını alıkoyabilecek hiçbir engel düşünmeye yer
bırakılmadığını ve bırakılmayacağını huzurunuzda söylemekle bahtiyarım...Ordu,
Türk Ordusu!... İşte bütün milletin göğsünü itimat, gurur duyguları ile kabartan
şanlı ad!... Ordumuz; Türk topraklarının ve Türkiye idealini tahakkuk ettirmek
için sarf etmekte olduğumuz sistemli çalışmaların, yenilmesi imkansız
teminatıdır...” Atatürk’ün TBMM’ni son açış konuşmasıdır
bu.
16 Kasım 1937
: Diyarbakır-Cizre
demiryolu hizmete açıldı.
1 Aralık 1937
: Başbakan Celal
Bayar, Cumhuriyet Halk Partisi grubunda 'Hatay' hakkında bilgi
verdi.
1 Ocak 1938
: Denizbank kuruldu.
10 Şubat 1938
: Gölcük’te yeni
bir Tersane yapılmasına karar verildi.
25 Şubat 1938
: Başbakan Celal
Bayar, Balkan Paktı hazırlıkları için, Yunan, Yugoslav ve Romen Başbakanlarıyla
toplantı yaptı.
6 Mart 1938
: Atatürk’e Türk
doktorları tarafından ilk konsültasyon yapıldı.
13 Mart 1938
: Kurtuluş Savaşı
komutanlarından Orgeneral Cevat Çobanlı (dog:1871) öldü.
31 Mart 1938
: Cumhurbaşkanlığı
Genel Sekreterliği tarafından Atatürk’ün hastalığı ile ilgili ilk resmi tebliğ
yayınlandı.
14 Nisan 1938
: İzmir Konak Vapur
İskelesi hizmete açıldı.
19 Nisan 1938
: Kırşehir’de
deprem.
25 Nisan 1938
: Başbakan Bayar ve
Dışişleri Bakanı Saraçoğlu, Balkan Paktı ile ilgili görüşmeler için Atina’ya
gittiler.
27 Nisan 1938
: Yunanistan ile
Dostluk Antlaşması imzalandı.
8 Mayıs 1938
: Başbakan Bayar,
Yugoslavya’ya gitti.
1 Haziran 1938
: Atatürk,
doktorların tavsiyeleri üzerine İstanbul Boğazı'nda demirleyen Savanora yatında kalmaya başladı.
29 Haziran 1938
: 150'liklerin
Affedilmesine dair kanun Meclis'te kabul edildi.
5 Temmuz 1938
: Türk Ordusu
Hatay'a girdi.
8 Temmuz 1938
: Hatay davası,
Türkiye'nin istediği gibi çözümlendi.
2 Eylül 1938
: 'Hatay
Cumhuriyeti' bağımsızlığını ilan etti. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen
seçildi.
15 Eylül 1938
: Atatürk,
vasiyetnamesini yazdırdı. (Ölümünden sonra, 28.11.1938'de
açılmıştır.)
16 Ekim 1938
: Atatürk'ün
hastalığı hakkında günlük resmi bildiriler yayınlanmaya
başlandı.
1 Kasım 1938
: TBMM'nin 4.
Dönem, 4.Toplantı yılının açılışını Atatürk adına Başbakan Celal Bayar yaptı.
Atatürk'ün açılış konuşması, Bayar tarafından okundu.
8 Kasım 1938
: Atatürk'ün sağlık
durumunun ciddi bir hal alması üzerine, sabah ve akşam olmak üzere iki ayrı
tebliğ yayınlanmaya başlandı.
10 KASIM 1938
: ATATÜRK; SAAT
09.05'DE İSTANBUL DOLMABAHÇE SARAYI'NDA VEFAT ETTİ. Müdavi ve Müşavir tabiplerin
verdikleri son rapor; "Reisicumhur Atatürk'ün umumi hallerinde vahamet dün gece
saat 24.00'te neşredilen tebliğden sonra her an artarak bugün, 10 İkinci teşrin
(Kasım) 1938 Perşembe günü saat dokuzu beş geçe, Büyük Şefimiz derin koma içinde
terki diyar etmişlerdir."
Müdavi (tedavi eden) tabipler: Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp, Prof. Dr. Mim Kemal Öke, Dr. Nihat Reşat Belger.
Müşavir (danışman) tabipler: Prof. Dr. Akil Muhtar Özden. Prof. Dr. Hayrullah Diker, Prof. Dr. Süreyya Hidayet Serter, Dr. M. Kamil Berk, Dr. Abravaya Marmal.
Müdavi (tedavi eden) tabipler: Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp, Prof. Dr. Mim Kemal Öke, Dr. Nihat Reşat Belger.
Müşavir (danışman) tabipler: Prof. Dr. Akil Muhtar Özden. Prof. Dr. Hayrullah Diker, Prof. Dr. Süreyya Hidayet Serter, Dr. M. Kamil Berk, Dr. Abravaya Marmal.
11 Kasım 1938
: Anayasa'nın
34.maddesi uyarınca, Reisicumhur adayının seçilmesi için TBMM toplantısından
önce Parti Grubu toplandı. Malatya Milletvekili İsmet İnönü, Parti Grubunda
mevcut 323 Milletvekilinin 322 sinin oyu ile aday gösterildi. TBMM'de yapılan
oylamada ise oybirliği ile (348 Milletvekili) Cumhurbaşkanlığına
seçildi.
- Başbakan
Celal Bayar, istifasını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye sundu. İnönü yeni kabineyi
kurmakla tekrar Celal Bayar'ı
görevlendirdi.
16 Kasım 1938
: Atatürk'ün naaşı halkın son kez görmesi amacıyla 19 Kasım'a kadar Dolmabahçe Sarayı'nda Katafalka konuldu. Halkın büyük ilgisi
karşısında, yaşanan izdihamda 7'si kadın toplam 11 kişi ezilerek
öldü.
-
Atatürk'ün cenaze namazını Diyanet İşleri Başkanı Ord.Prof. Şerafettin Yalkaya kıldırdı.
- Kabine,
342 üyenin oybirliği ile güvenoyu aldı.
19 Kasım 1938
: Atatürk'ün Naaşı, 12 generalin eşliğinde Dolmabahçe Saray'ından alındı, Sarayburnu'ndan Zafer Muhribiyle, Yavuz Savaş Gemisi'ne
taşındı. Yavuz, Ata'nın Naaşı'nı İzmit'te Tren'e
bıraktı. Naaş, 20 Kasım'da Ankara'ya ulaştı. Ata'nın Naaşı'nın geçtiği tüm yerlerde
Halk, O'nu son kez uğurlamak için yollara akın etmişti. İstanbul'dan Ankara'ya
kadar mahşeri bir kalabalık Büyük Kurtarıcısını son kez selamlıyordu.
20 Kasım 1938
: Ankara'da 12
Milletvekili tarafından Tren'den alınan tabut, top arabasına konularak TBMM
önündeki Katafalka yerleştirildi. Ankara ve civar illerden gelen Halk 2 gün 2
gece Ata'nın önünden son bir defa daha geçtiler.
21 Kasım 1938
: Atatürk'ün Naaşı, törenle Ankara Etnografya Müzesindeki geçici kabrine
konuldu.
-Türkiye
Cumhuriyeti'nin 2. Cumhurbaşkanı, Atatürk'ün yakın arkadaşı İsmet İnönü, Atatürk
için, Millete yayınladığı beyannamede; "Büyük Türk Milletine; Bütün ömrünü
hizmetine vakfettiği sevgili milletinin ihtiram kolları üstünde, Ulu Atatürk'ün
fani vücudu istirahat yerine tevdi edilmiştir. Hakikatte Yattığı yer, Türk
Milletinin, O'nun aşk ve iftiharlarla dolu olan kahraman ve vefalı
göğsüdür.
Atatürk, tarihte uğradığımız en zalim ve haksız itham gününde meydana atılmış, Türk Milletinin masum ve haklı olduğunu iddia ve ilan etmiştir. İlk önce, ehemmiyeti kavranmamış olan gür sesi asla yıpranmayan bir kuvvetle nihayet bütün cihanın şuuruna nüfuz etmiştir.
...
Devletimizin banisi ve milletimizin fedakar, sadık hadimi, insanlık idealinin aşık ve mümtaz siması eşsiz Kahraman Atatürk; VATAN SANA MİNNETTARDIR! .... "
Atatürk, tarihte uğradığımız en zalim ve haksız itham gününde meydana atılmış, Türk Milletinin masum ve haklı olduğunu iddia ve ilan etmiştir. İlk önce, ehemmiyeti kavranmamış olan gür sesi asla yıpranmayan bir kuvvetle nihayet bütün cihanın şuuruna nüfuz etmiştir.
...
Devletimizin banisi ve milletimizin fedakar, sadık hadimi, insanlık idealinin aşık ve mümtaz siması eşsiz Kahraman Atatürk; VATAN SANA MİNNETTARDIR! .... "
26 Kasım 1938
: İsmet İnönü'ye,
Cumhuriyet Halk Partisi değişmez Genel Başkanı unvanı
verildi.
28 Kasım 1938
: Atatürk'ün
vasiyetnamesi açıldı. Atatürk, vasiyetnamesinde şu hususları belirtmiştir;
"Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleri ile
Çankaya'daki gayrimenkul ve gayrimenkul emvalimi Cumhuriyet Halk Partisi'ne
atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum.
1- Nukut ve hisse senetleri şimdiki gibi İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.
2- Her seneki nemadan bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe Makbule'ye ayda 1.000 lira, ve Rukiye ile Nebile'ye şimdilik 100'er lira verilecektir.
3- Sabiha Gökçen'e bir ev alınabilecek ayrıca para verilecektir.
4- Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.
5- İsmet İnönü'nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.
6- Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya Türk Tarih ve Dil Kurumlarına tahsis edilecektir.
Kemal Atatürk
1- Nukut ve hisse senetleri şimdiki gibi İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.
2- Her seneki nemadan bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe Makbule'ye ayda 1.000 lira, ve Rukiye ile Nebile'ye şimdilik 100'er lira verilecektir.
3- Sabiha Gökçen'e bir ev alınabilecek ayrıca para verilecektir.
4- Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.
5- İsmet İnönü'nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.
6- Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya Türk Tarih ve Dil Kurumlarına tahsis edilecektir.
Kemal Atatürk
12 Aralık 1938
: Sivas-Erzincan
demiryolu hizmete açıldı.
-
Diyarbakır-Cizre-Van demiryolu yapımına başlandı.
26 Aralık 1938
: CHP Olağanüstü
Kurultayı'nca Kemal Atatürk 'Ebedi Başkan', İsmet İnönü 'Değişmez Başkan'
seçildi.
28 Aralık 1938
: Milli Eğitim
Bakanlığı'na Hasan Ali Yücel getirildi.
25 Ocak 1939
: Celal Bayar,
Başbakanlık'tan çekildi.
-Yeni
Hükümeti kurmakla Dr. Refik Saydam görevlendirildi.
Başbakan : Dr. Refik Saydam
Adliye Bakanı : Tevfik Fikret Sılay
Milli Savunma Bakanı : Gen. Naci Tınaz
İçişleri Bakanı : Faik Öztrak
Dışişleri Bakanı : Şükrü Saraçoğlu
Maliye Bakanı : Fuat Ağralı
Bayındırlık Bakanı : Ali Çetinkaya
Milli Eğitim Bakanı : Hasan Ali Yücel
Ekonomi Bakanı : Hüsnü Çakır
Sağlık Bakanı : Dr. Hulusi Alataş
Gümrük ve İnşaat Bk. : Ali Rıza Tarhan
Tarım Bakanı : Muhlis Erkmen
Başbakan : Dr. Refik Saydam
Adliye Bakanı : Tevfik Fikret Sılay
Milli Savunma Bakanı : Gen. Naci Tınaz
İçişleri Bakanı : Faik Öztrak
Dışişleri Bakanı : Şükrü Saraçoğlu
Maliye Bakanı : Fuat Ağralı
Bayındırlık Bakanı : Ali Çetinkaya
Milli Eğitim Bakanı : Hasan Ali Yücel
Ekonomi Bakanı : Hüsnü Çakır
Sağlık Bakanı : Dr. Hulusi Alataş
Gümrük ve İnşaat Bk. : Ali Rıza Tarhan
Tarım Bakanı : Muhlis Erkmen
27 Ocak 1939
: Kabine, TBMM'de
oybirliği ile güvenoyu aldı. TBMM seçimlerin yenilenmesine karar
verdi.
19 Şubat 1939
: Ülke genelinde
158 ayrı yerde yeni Halkevleri açıldı.
21 Mart 1939
: Kurtuluş Savaşı
Komutanlarından Korgeneral Ali Hikmet Ayerdem
(Doğumu:1877) öldü.
26 Mart 1939
: Milletvekili
seçimleri yapıldı.
3 Nisan 1939
: TBMM açıldı.
İsmet İnönü, Meclisin oybirliği ile yeniden Cumhurbaşkanlığına
seçildi.
- Dr. Refik
Saydam istifa etti, Kabineyi Kurmakla tekrar görevlendirildi. TBMM'den güvenoyu
aldı.
12 Mayıs 1939
: Türk-İngiliz
Antlaşması imzalandı. Müşterek bildiri: "Türkiye Hükümeti ve Büyük Britanya
Hükümeti bir saldırı hareketinin Akdeniz Bölgesinde bir savaşa yönelmesi halinde
bilfiil işbirliği yapmaya ve güçlerinin bütünü ile yardım ve ilgiyi birbirlerine
göstermeye hazır bulunduklarını beyan ederler..." İkinci Dünya Savaşı'nın ayak
sesleri duyulmaya başlanmıştı.
23 Haziran 1939
: 'Türkiye ile
Suriye arasında arazi mesailinin kati surette hallini mutazammın' antlaşma imzalandı. Bu antlaşmayla 'Hatay'
sorunu çözümlendi.
29 Haziran 1939
: Hatay'ın Türk
olan yöneticileri Hatay Cumhuriyeti'nin Anavatana bağlanmasını istediler.
Olağanüstü toplanan Hatay Meclisi oybirliği ile Türkiye'ye katılma kararı
aldı.
30 Haziran 1939
: TBMM, Hatay'ın
Türkiye'ye katılmasını oybirliği ile onayladı.
5 Temmuz 1939
: CHP İl
Başkanlıkları, Valilerin uhdesinden alındı.
7 Temmuz 1939
: Hatay İli kuruluş
kanunu kabul edildi.
20 Temmuz 1939
: Samsun'da meydana
gelen selde büyük hasar oldu.
23 Temmuz 1939
: Hatay'da törenle
Fransız Bayrağı indirildi, Türk Bayrağı çekildi. Hatay'da kalan son Fransız
birliği de aynı gün ayrıldı.
28 Temmuz 1939
: Demiryolu
Aşkale'ye ulaştı.
1 Eylül 1939
: Alman orduları
Lehistan'a girdi, İkinci Dünya Savaşı resmen başladı.
6 Eylül 1939
: Demiryolu
Erzurum'a ulaştı.
10 Eylül 1939
: Karabük Demir ve
Çelik fabrikaları üretime başladı.
22 Eylül 1939
: Dikili'de deprem.
22 kişi öldü, yüzlerce ev yıkıldı.
27 Eylül 1939
: Moskova'da
Türk-Sovyet görüşmeleri Dışişleri Bakanları Saraçoğlu-Molotof arasında başladı.
17 Ekim 1939
: Moskova'da 21
gündür süren Türk-Sovyet görüşmeleri kesildi.
19 Ekim 1939
:
Türkiye-Fransa-İngiltere arasında Üçlü Yardım (Ankara Paktı) imzalandı. Antlaşma
hiçbir devlete karşı olmayarak, yalnız savunma amaçlı olarak düzenlenmişti. Bu
antlaşmanın yüklediği koşullar arasında, Türkiye'nin SSCB ile silahlı bir
antlaşmazlığa düşmeyeceğine dair açık kayıtlar konulmuştu.
22 Ekim 1939
:
Sivas Lokomotif Vagon
Atölyesi faaliyete başladı.
26 Ekim 1939
: TBMM yeni
binasının temeli atıldı.
22 Kasım 1939
: Tercan'da
deprem.
20 Aralık 1939
: Kurtuluş Savaşı
Komutanlarından Orgeneral Yakup Şevki Subaşı (Doğumu:1876)
öldü.
25 Aralık 1939
: Kurtuluş Savaşı
Komutanlarından Korgeneral Ömer Halis Bıyıktay
(Doğumu:1883) öldü.
27 Aralık 1939
: Cumhuriyet
tarihinin en büyük felaketlerinden birisi olan Erzincan depremi. 40.000 kişi
öldü. Binlerce kişi evsiz kaldı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder